نگارش هر اثر علمی مستلزم مطالعه و بررسی آثار مرتبط است. ارجاع به منابع مورد استفاده در شکل‌گیری اثر، هم باعث اعتبار بخشی به اثر تألیفی یا تحقیقی می‌شود و هم جلوه‌ای از امانتداری مؤلف را به نمایش می‌گذارد. فهرست منابع مورد استناد، راهکار مناسبی برای هدایت مخاطبان به سرچشمه اصلی اندیشه ها، یافته‌ها و داده‌های ارائه شده در متن است. ضروری است که استنادها به شیوه‌ای منظم و استاندارد که شیوه استناد (Bibliographic Styles) نامیده می‌شوند مرتب گردند.
شیوههای استناد رویکرد‌های استانداردی برای استناد به منابعی هستند که مؤلف در تدوین اثر خود از آنها بهره گرفته است. این شیوه‌ها راهکارهایی را برای استناد به منابع در داخل متن و همین طور فهرست منابع و مآخذ ارائه می‌دهند. شیوههای استناد قوانینی برای حروف چینی، املاء، استفاده از حروف درشت و کوچک، نقطه‌گذاری و مواردی از این قبیل هستند.
شیوهنامه APA
شیوهنامه «ای. پی. ای» یکی از مهم‌ترین شیوهنامهها در نظام‌های استنادی است در حوزه‌های علوم اجتماعی استفاده می‌شود که از طریق وب سایت این شیوهنامه به نشانی زیر قابل دسترس است:
http://www.apastyle.org
به طور کلی، ساختار کلی استناددهی به روش APA از روش زیر تبعیت می‌کند.
لیکن، ارجاعات درون متن و انتهای متن، جزئیاتی را در بر می‌گیرد که به شرح زیر است.
۱)قواعد استناد درون متن
- برای استناددهی درون متنی به یک مقاله مجله به ترتیب، نام خانوادگی نویسنده، ویرگول، سال انتشار، ویرگول، حرف ص، نقطه و شماره صفحه در داخل پرانتز ذکر می‌شود. مانند: (مرادی، ۱۳۸۹، ص. ۷۸).
- لیکن در مورد منابعی که از اینترنت بازیابی می‌شوند نیازی به ذکر شماره صفحه نیست. ذکر نام پدیدآورنده و تاریخ انتشار اثر کفایت می‌کند. مانند: (وزارت علوم تحقیقات و فناوری، ۱۳۹۱).
- در صورتیکه تاریخ انتشار اثر در اینترنت وجود نداشت از کلمه بی تا استفاده می‌شود. مانند: (وزارت علوم تحقیقات و فناوری، بی تا).
- اگر تعداد مؤلفان بیش از سه نفر باشند، تنها نام خانوادگی نویسنده اول ذکر شده و از عبارت «و دیگران» استفاده می‌شود. مانند: (مرادی و دیگران، ۱۳۸۹، ص. ۷۵) (Bradley et al., 2006, pp. 49-80)
- اگر به بیش از یک منبع در متن ارجاع داده شود اسامی و سال انتشار با نقطه ویرگول از هم جدا می‌شوند. مانند: (مرادی، ۱۳۸۹، ص.۳۹؛ عابدی و دیگران، ۱۳۶۵، ص. ۴۹).
- اگر به چند اثر یک نویسنده ارجاع داده می‌شود، بعد از ذکر نویسنده و سال انتشار، دیگر سال‌ها با نقطه ویرگول از هم متمایز می‌شوند، مانند: (باکلند، ۱۹۶۷؛ ۱۹۷۸؛ ۱۹۸۸).
- برای کتابهایی که به فارسی ترجمه شده‌اند، نام مترجم به عنوان استناد درون متنی ذکر نمی‌شود و فقط نام خانوادگی نویسنده اصلی همراه با تاریخ انتشار اثر در داخل کشور خواهد آمد. مانند: (ویکری، ۱۳۷۹، ص. ۷۹).
- اگر به یک منبع چند بار استناد داده می‌شود، لازم است هر بار نام نویسنده و سال انتشار ذکر گردد و از عبارت «همان» استفاده نشود. لازم به ذکر است که حتماً مشخصات کامل هر منبعی که در داخل متن بدان ارجاع داده شد باید در فهرست منابع، آورده شود.
- مطالبی که از طریق مکالمات تلفنی و پست الکترونیکی مبادله می‌شود، در فهرست منابع درج نخواهد شد؛ زیرا این منابع غیرقابل بازیابی توسط سایر افراد هستند. برای این منظور تنها از ارجاع درون متنی استفاده می‌شود. مانند: M. Burton (personal communication, August 1, 2009)، رحمت اله فتاحی (ارتباط شخصی، آبان ۲، ۱۳۹۰).
۲)استناد به کتاب
برای استناددهی به کتاب، در بخش فهرست منابع به صورت زیر عمل شود:
کتاب انگلیسی (یک نویسنده):
Gorman, J. M. (1996). The new psychiatry: The essential guide to state-of-the-art therapy, medication and emotional health. New York: St. Martin’s Press.
کتاب انگلیسی (بیش از دو نویسنده):
Murphy, M. A., Lai, D., & Sookraj, D. (1997). Evaluation of the neighborhood (congregate) meal program: Final report. Kelowna, BC: Kelowna Home Support Society.
کتاب انگلیسی (بیش از شش نویسنده):
Berman, A., Snyder, S. J., Levett-Jones, T., Dwyer, T., Hales, M., Harvey, N. … Stanley, D. (2012). Kozier and Erbs Fundamentals of Nursing (2nd Aust. ed.). Frenchs Forest, Australia: Pearson
کتاب فارسی (یک نویسنده):
پرچمی، پروانه (۱۳۸۱). نگاهی به جغرافیای سیاسی خاورمیانه (۵ج). مشهد: سیاست روز.
کتاب فارسی (بیش از دو نویسنده):
کوکبی، احمد، رضایی، سعید و محمدی، مهدی (۱۳۹۰). درآمدی بر مفاهیم اساسی مطالعه. تهران: چاپار.
کتاب فارسی (با بیش از شش نویسنده):
افراسیابی، شاهین؛ رستمیان، پروا؛ سلطانیان، مستانه؛ اعتمادی، رضا؛ پهلوانی، آریا؛ تجارت پیشه، اردلان؛ و دیگران (۱۳۸۲). برنامه‌های تنظیم خانواده در کشورهای جهان سوم (جلد ۲). تهران: ادراک.
کتاب ترجمه شده:
کتاب ترجمه شده با یک مترجم:
مثال فارسی:
هرسی، یال؛ بلانچارد، کنت (۱۳۷۵). مدیریت رفتار سازمانی (علی علاقه‌مند، مترجم). تهران: امیرکبیر (نشر اثر اصلی ۱۹۷۲).
کتاب ترجمه شده با بیش از یک مترجم:
مثال فارسی:
کوم، ایلیا (۱۳۷۹). بشریت در سراشیبی انحطاط: تأملی جامعه شناختی بر پدیده اعتیاد (پریسا مؤمنی و بهادر بشیری، مترجمان). شیراز: رزم آزما (نشر اثر اصلی ۱۹۸۹).
مثال انگلیسی:
Laplace, P. S. (1951). A Philosophical Essay on Probabilities. (F. W. Truscott & F. L. Emory, Trans.). New York, NY: Dover. (Original work Published 1814).
کتاب ویرایش شده:
اگر کتابی نسخه اصلاح شده با ویراست دوم و بعدی داشته باشد به شکل زیر نوشته می‌شود:
مرادی، نورالله. (۱۳۸۳). مرجع شناسی عمومی. ویراست دوم. تهران: سمت.
کتاب مجموعه مقالات:
گاهی اوقات کتاب‌ها مجموعه مقالاتی هستند که توسط نویسندگان مختلف در یک کتاب ویرایش شده نوشته شده‌اند. مقالاتی از نویسندگان مختلف که در چنین آثاری وجود دارد. برای ارجاع به این مقالات باید نام خانوادگی نویسنده اول را ذکر کنید، به دنبال آن تاریخ انتشار و عنوان فصل است. در مرحله بعد، نام ویراستاران را نوشته و به دنبال آن عنوان کتاب و شماره صفحات فصل، نام ناشر در آخر می‌آید. به نمونه زیر توجه کنید:
مثال انگلیسی:
Bartol, C. R., & Bartol, A. M. (2005). History of forensic psychology. In I. B. Weiner, & A. K. Hess (Eds.), The Handbook of Forensic Psychology (pp.1-27). Wiley.
مثال فارسی:
نوروزی چاکلی، عبدالرضا(۱۳۸۴). جامعه اطلاعاتی و جهانی شدن. در محسن حاجی‌زین‌العابدینی (ویراستار)، مجموعه مقالات همایشهای انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران (ص. ۱۲۱-۱۵۳). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
جمالی، حمیدرضا (۱۳۹۰). تولید علم ایران. در محمدصادق حسینی (ویراستار)، علم در جمهوری اسلامی ایران (جلد ۴ ،ص. ۲۵-۴۸ ). تهران: جیحون.
کتاب ترجمه شده:
Lindgren, H. C. (2001). Stereotyping. In The Corsini encyclopedia of psychology and behavioral science (Vol. 4, pp. 1617-1618). New York, NY: Wiley.
کتاب بدون نویسنده:
Merriam-Websters collegiate dictionary (1993). Springfield, MA: Merriam-Webster.
۳)استناد به پایان نامه و طرح پژوهشی
به منظور استناد دهی در بخش فهرست منابع به پایاننامه‌ها و طرح‌های تحقیقاتی به صورت زیر عمل می‌شود:
پایان‌نامه
ذوقدار مقدم، رضا (۱۳۸۱). نقش نماهای گفتمان و کارکرد آنها در زبان فارسی معاصر. پایان نامه دکترا. گروه ادبیات فارسی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه اصفهان.
طرح پژوهشی
عموزاده، محمد(۱۳۸۷). مبانی نظری میان رشته‌ایها در حوزه علوم انسانی و موقعیت کنونی آنها در بعضی از دانشگاه‌های معتبر جهان. طرح پژوهشی درون دانشگاهی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه اصفهان.
۴)استناد به مقالات مجلات
مثال انگلیسی:
مقاله با یک نویسنده:
Rutherford, B. J. (2006). Reading disability and hemispheric interaction on a lexical decision task. Brain and Cognition, 60, 55-63.
مقاله با دو نویسنده:
Light, M. A., & Light, I. H. (2008). The Geographic Expansion of Mexican Immigration in the United States and its Implications for Local Law Enforcement. Law Enforcement Executive Forum Journal, 8(1), 73–۸۲.
مقاله بیش از دو نویسنده:
Gleditsch, N. P., Pinker, S., Thayer, B. A., Levy, J. S., & Thompson, W. R. (2013). The Forum: The Decline of War. International Studies Review, 15(3), 396-419
مثال فارسی:
مقاله با یک نویسنده:
فارسی‌نژاد، علیرضا (۱۳۹۶). نقد و بررسی پاسخ‌های فخررازی به شبهات کلامی در باب توحید افعالی. دوفصلنامه پژوهشنامه فلسفه دین، ۱۵(۲۹)، ۱۷۲ـ۱۵۱. مقاله با دو نویسنده:
شجاعی، حسین؛ و ثقفیان، علی (۱۳۹۶). تأثیر شناخت تحولات تاریخی زبان عربی بر گستره پژوهش‌های ریشه‌شناسی. دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، ۱۱(۲۱)، ۲۸ـ۵.
استناد به مقاله با بیش از دو نویسنده:
عطاردی، محمدرضا؛ قلی‌پور، رحمت‌الله؛ دانایی‌فرد، حسن؛ و امیری، علی‌نقی (۱۳۹۵). واکاوی علل ناکامی یکپارچه‌سازی خط مشی‌های فرهنگی در ایران؛ مطالعه مبتنی‌بر روش نظریه‌پردازی داده بنیاد. دوفصلنامه اندیشه مدیریت راهبردی، ۱۰(۲۰)، ۸۱-۱۲۶.
مقاله بر گرفته از مجله الکترونیکی آنلاین (پیوسته):
مثال انگلیسی:
Wells, P. (2009, July 28). Our universities can be smarter. Macleans . Retrieved from http://www2.macleans.ca
مثال فارسی:
گزنی، علی (۱۳۷۹، ۳ مهر). طراحی سیستمهای بازیابی اطلاعات بهینه در نرم افزارهای کتابخانه‌ای و اطلاع رسانی. علوم اطلاع‌رسانی، ۱۶(۱-۲). بازیابی شده در ۰۴/۰۲/۱۳۸۵،
۴)استناد به منابع اینترنتی
گزارشهای آنلاین:
Shields, M., & Wilkins, K. (2006). Findings from the 2005 National Survey of the Work and Health of Nurses (Report No. 83-003-XPE). Retrieved from Canadian Institute for Health Information website: http://secure.cihi.ca/cihiweb/products /NHSRep06_ENG.pdf
مدخل ویکی:
ویکیها، صفحات وب مشارکتی هستند که هرکسی میتواند نسبت به ویرایش محتوای آنها در صورت دارا بودن شناسه کاربری و کلمه عبور، اقدام نماید. در صورتیکه تاریخ انتشار مطلب مشخص نبود از (n.d) به معنی بدون تاریخ و در مورد منابع فارسی از (بی تا) استفاده می‌شود.
Deferred compensation. (n.d.). In Family business wiki. Retrieved October 8, 2009, from http://www.familybusinesswiki.org/Deferred+compensation.
فیلمهای آنلاین:
Norton, R. (2006, November 4). How to train a cat to operate a light switch [Video file]. etrieved from http://www.youtube.com/watch?v=Vja83KLQXZs
یادداشت وبلاگ:
Kiume, S. (2007, August 17). Loneliness isnt good [Web log message]. Retrieved from http://psychcentral.com/blog/archives/2007/08/17/loneliness-isnt-good
شکرالهی، سیدرضا (۱۳۸۹، آذر ۵) چند و چون تاثیرپذیری حافظ از مولانا
[یادداشت وبلاگ] .بازیابی شده از http://www.khabgard.com/?id=1192234207
۵)مشخصات منبع ثانوی
در مقاله‌های پژوهشی حتی المقدور از منابع ثانوی و واژه به نقل از استفاده نمی‌شود، نویسنده می‌باید از منابع و مدارکی استفاده کند که خود آنها را دیده و در دسترس وی قرار دارد. اگر منبع و مدرک مورد استفاده قدیمی و خارج از دسترس بود و به نقل از نویسنده دیگری بخواهد آن را آورده و از آن استفاده کند، باید ابتدا نام مدرک اصلی که خود آن را بازیابی نکرده و در دسترش نیست را آورده (در مثال زیر کاستلز) و در انتهای جمله مورد استفاده، مشخصات منبع دومی را در داخل پرانتز بیاورد (در مثال زیر امام جمعه)؛
مثال فارسی:
به تعبیر کاستلز … ( به نقل از امام جمعه، ۱۳۸۶).
مثال انگلیسی:
Allport’s Diary (as Cited in Nicholson, 2003)
استفاده از نام خانوادگی نویسنده به صورت (حق‌شناس، a1387) و یا (حق‌شناس،b1377) مواقعی انجام می‌گیرد که چند اثر یک نویسنده در یک سال انتشار یافته باشد.
استناد به یادداشتهای کلاسی
در این مورد باید به یادداشتهای کلاسی و به اطلاعاتی که فرد شرکت کننده در سر کلاس یا یک سخنرانی نگاشته شده استناد داده شود. نام خانوادگی و نام نویسنده، سال نگارش یادداشت، عنوان درس، عنوان دستنامه یا یادداشت کلاسی درون کروشه بعد از عنوان درس قرار می‌گیرد، ذکر نام گروه، دانشگاه، شهر و کشور.
Woodworth, M. (2006). Psychopaths [Class handout]. Department of Psychology, University of British Columbia Okanagan, Kelowna, Canada.
فهرست منابع
-باقریان، فاطمه، اردلان، نیما، معتمدیگانه، نگین و پهلوان نشان، سحر (۱۳۹۱). شیوه نگارش مقاله به سبک .APA با همکاری نیما اردلان ، نگین معتمد یگانه و سحر پهلوان نشان. تهران: انجمن علمی روانشناسی اجتماعی.
-حری، عباس؛ شاه بداغی، اعظم (۱۳۸۵). شیوههای استناد در نگارش علمی. تهران: دانشگاه تهران